મહાત્મા જ્યોતિબા ફૂલેએ સત્ય શોધક સમાજની રચના કેમ કરી?

 

આજની તારીખ:-24-સપ્ટેમ્બર-2022 

 મહાત્મા જ્યોતિબા ફૂલેએ સત્ય શોધક સમાજની રચના કેમ કરી?

 ભારતીય સમાજને આધુનિક બનાવવાની તેમની ચળવળને આગળ વધારવા માટે મહામાન જ્યોતિબા ફુલેએ 24મી સપ્ટેમ્બર, 1873ના આજના 149મા દિવસે 'સત્ય શોધક સમાજ'નો પાયો નાખ્યો હતો.  સામાજિક ન્યાયની દિશામાં આ એક મોટું પગલું હતું.

 ભારતમાં સદીઓથી જાતિ પ્રથા, પુરોહિત, જાતિય અસમાનતા અને અંધશ્રદ્ધા સાથે સમાજમાં પ્રવર્તતા આર્થિક, સામાજિક અને સાંસ્કૃતિક ભ્રષ્ટાચાર સામે સામાજિક પરિવર્તનની જરૂર છે.  આ ધ્યેય માટે આધુનિક યુગમાં અર્થપૂર્ણ, શક્તિશાળી અને મોટાભાગે સફળ આંદોલન ચલાવવાનો શ્રેય સૌ પ્રથમ જ્યોતિરાવ ફુલેને જાય છે.  તેમને જ્યોતિબા ફૂલે અથવા જ્યોતિબા ફૂલે તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે.  વ્યક્તિની સ્વતંત્રતા અને સમાનતા માટેની તેમની ચળવળને કારણે તેમને આધુનિક ભારતની કલ્પનાના પ્રથમ સર્જક તરીકે પણ ગણવામાં આવે છે.  મહત્વપૂર્ણ છે કે બાબાસાહેબ ડૉ બીઆર આંબેડકર બુદ્ધ અને કબીરની સાથે જ્યોતિબા ફૂલેને પણ પોતાના ગુરુ માનતા હતા.

 સત્યશોધક સમાજની ઐતિહાસિક ભૂમિકા

 જ્યોતિબા ફુલેના આ આંદોલનમાં તેમના દ્વારા સ્થાપિત સત્યશોધક સમાજની મોટી ભૂમિકા હતી.  જ્યોતિબા ફૂલેના અવસાન પછી, તેમના પત્ની સાવિત્રીબાઈ ફૂલેએ સત્યશોધક સમાજનું કાર્ય આગળ ધપાવ્યું.  હાલમાં, સમાજશાસ્ત્રીઓ ગેઇલ ઓમવેટ અને રોઝાલિન્ડ ઓ'હેનલોન તેના વિશે ખૂબ વિગતવાર લખ્યું છે, જેના કારણે શૈક્ષણિક જગતમાં પણ ખૂબ ચર્ચા થઈ રહી છે.

 જાતિ પ્રથાને ધાર્મિક અને આધ્યાત્મિક આધાર આપતા હિન્દુ ધર્મ સાથે અથડાયા વિના સમાજમાં પ્રવર્તતી વિવિધ બુરાઈઓનું નિરાકરણ અશક્ય છે એમ માનીને જ્યોતિબા ફુલેએ હિન્દુ ધર્મને સીધો પડકાર આપ્યો હતો.  હજારો વર્ષોથી, દંતકથાઓ અને દંતકથાઓ સામાન્ય માણસ માટે શાસ્ત્રનું કાર્ય છે.  આને ધ્યાનમાં રાખીને, ફુલેએ 'ગુલામગીરી' પુસ્તક દ્વારા, પ્રચલિત દંતકથાઓની શોધ કરી.  આના પરિણામે આવી ચેતનાનો વિસ્તરણ થયો, જે પાછળથી દેશના જુદા જુદા ભાગોમાં જાતિવિરોધી ચળવળોની પ્રેરણા બની.

 મહામના ફૂલેનું જીવન

 જ્યોતિબા ફૂલેનો જન્મ પુણેમાં એક સાદા માલી પરિવારમાં થયો હતો, જેને પેશવાઈનો ગઢ કહેવાતો હતો. 

પેશવાઈ શાસકો તેમના જાતિના ગૌરવ અને અસ્પૃશ્યો પરના અત્યાચાર માટે જાણીતા હતા.  શૂદ્રો અને અતિશુદ્રોને જાતિના જુલમમાંથી મુક્ત કરવા માટે, ફુલેએ તેમને સંગઠિત કરવા અને આધુનિક શિક્ષણ મેળવવાની સલાહ આપી.  તેમની પત્ની સાવિત્રીબાઈ ફુલે અને અન્ય સહયોગીઓની મદદથી તેમણે ઘણી શૈક્ષણિક સંસ્થાઓની સ્થાપના કરી.  તેણીને પ્રથમ કન્યા શાળા ખોલવાનો શ્રેય જાય છે.

 નિરક્ષરતા, પુરોહિત, જાતિભેદ, જુલમ, ભ્રષ્ટાચાર વગેરે સામે લોકોને જાગૃત કરવા તેમણે લખેલા પુસ્તકોની યાદી નીચે મુજબ છે.  

1- ત્રીજું રત્ન (નાટક, 1855), 

2- છત્રપતિ રાજા શિવાજીનો પાવંડા (1869), 3- બ્રાહ્મણોની ચાલાકી (1869), 

4- ગુલામગીરી (1873), 

5- ખેડૂતનો ચાબુક (1883), 

6- સત્સાર-1 અંક અને 2 (1885), 

7- ઈશાર (1885), 

8- અસ્પૃશ્યોની કૈફિયત (1885), 

9- સાર્વજનિક સત્યધર્મ પુસ્તક (1889), 

10- સત્યશોધક સમાજ માટે યોગ્ય ધર્મગ્રંથો અને પૂજાની પદ્ધતિઓ (1887), 

11- અણખાડી કાવ્યાત્મક રચનાઓ (રચનાનો સમય જાણીતો નથી).

 સ્રોત :Facebook